هنرهای سنّتی

هنرهاي سنتي از ميراث‎هاي عمده فرهنگي کشور و محل اصالت‌ها و ارزش‎ها و از زمينه‎هاي مطمئن و مناسب براي حرکت آينده هنري است. بدون شک راه‎هاي توجه و تقويت اين هنرها، ايجاد دوره‎هاي آموزش عالي درسطوح گوناگون است تا ضمن مطالعه و پژوهش مستمرو نتيجه بخش، راه‎يابي به سوي آينده‎اي پر بار تر ميسر گردد.فارغ‎التحصيلان اين رشته با آموزش‎هاي نظري و کارگاهي خود و آشنايي و کار عملي در زمينه هنرهاي سنتي قادر خواهند بود، در انجام پژوهش‎هاي هنر‎هاي سنتي و نيز حفظ و احياي اين هنرها، به صورت کمک براي کارشناس نقش داشته باشند و اداره واحد‎ها و کارگاه‎هاي توليدي را در چهارچوب ادارات و سازمان‎هاي فرهنگي دولتي يا بخش خصوصي بر عهده بگيرند گفتني است که اين دوره مشترکات قابل توجهي با کارشناسي صنايع دستي دارد.

درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :

دروس پايه :

کارگاه طراحي پايه، هنر وتمدن اسلامي، آشنايي با هنر فرهنگ‌هاي همجوار، آشنايي با مردم شناسي و روش‎هاي ايران، آشنايي با هنرهاي سنتي آن، آشنايي با باستان‌شناسي و روش‎هاي آن.

دروس اصلي :

ترسيم فني، خطوط و خواندن کتيبه‎هاي اسلامي، هندسه نقوش درهنرهاي سنتي ايران ، طرح اشياء در تمدن اسلامي ، حفظ و احياء هنرهاي سنتي، موسيقي از نظر اسلام، آشنايي با موسيقي بومي مناطق ايران، نمايش در ايران .

دروس تخصصي:

کارگاه هنرهاي سنتي، کارآموزي پژوهش در هنرهاي سنتي

هنرهای سنتی و صنایع دستی، از برجسته ترین مظاهر فرهنگی ملتها محسوب می گردد و کشورهای دارای تمدن کهن همواره از روی محصولات و آثار به جا مانده از هنرهای سنتی و صنایع دستی ادوار گذشته شان مورد سنجش قرار می گیرند .

در کاوشهای باستان شناسی،ابنیه و اشیایی که از گذشته های دور کشف می شوند و امروزه از آنها به عنوان ابنیه و اشیای تاریخی یاد می شود،در روزگاران قدیم به دست توانمند هنرمندان و صنعتگران هنرهای سنتی و صنایع دستی خلق شده اند و بر اثر گذشت زمان،ارزش تاریخی یافته اند و نباید این نکته را از یاد ببریم که همه محصولات و آثاری که در گذشته های دور توسط گذشتگان تولید شده و امروز به دست ما رسیده است، علاوه بر بهره مندی از ارزشهای هنری،حاوی معانی و مفاهیم فرهنگی عمیق و با ارزشی نیز می باشند که امروزه پژوهشگران با مطالعات همه جانبه بر روی آنها،محتوای عظیمی را از گذشتگان به نسل کنونی ما ارائه می دهند .

کشور پهناور ایران نیز که از تمدن کهن و گرانسنگی برخوردار است دارای سرمایه ای عظیم مربوط به هنرهای سنتی و صنایع دستی است که علاوه بر جنبه های هنری و تزئینی،دارای جنبه های کاربردی و مورد استفاده روزمره مردم دورانهای کهن و کنون نیز می باشد . بی تردید آنچه امروزه ما از آنها به عنوان هنرهای سنتی و صنایع دستی یاد می کنیم و برای ما ظهور و ثبوت می یابند،حاصل تلاشهای بی دریغ و دلسوزانه نسلهای گذشته است و اگر چنین نبود دیگر ما اکنون قادر به نشان دادن این آثار و محصولات نبودیم . پس شایسته است که از همه تلاشها و فعالیتهای غیرتمندانه هنرمندان و صنعتگران و همچنین مسئولان و دست اندرکاران این عرصه، نهایت تشکر و قدردانی را داشته باشیم و برای حفظ و احیای رشته های مختلف و متنوع آنها از هیچ کوششی دریغ نورزیم.

هنرهای سنتی و صنایع دستی از چهار بخش اصلی تشکیل یافته اند:

الف:هنر های صناعی

ب:معماری سنتی و هنر های وابسته

ج:نمایش های سنتی و آیینی

د:موسیقی سنتی

که جزئیات آنها به شرح ذیل می باشد:

الف - هنرهای صناعی

1-دست بافته های سنتی :

دست بافته های داری :

1 -تاروپود و گره(قالی بافی و گلیم بافی)

2 -تار و پودی(پودگذاری ساده (گلیم دورو) و پودپیچی (ورنی)

3 - تلفیقی (گلیم برجسته)

دست بافته های دستگاهی (نساجی سنتی) :

1 - ساده:کرباس،شمد،شال،احرامی،دارایی،جاجیم،زیلو،عبا، شعر،حوله،برک،چادرشب،شک وموج

2 - پیچیده : ترمه،زری و مخمل

3 - تلفیقی : مخمل زری

2-آثار فلزی :

ساخت آثار فلزی :

1 ـ چکش کاری (دواتگری،ورقه کاری (خم کاری) و فشاری

2 ـ ریخته گری

3 ـ سازوبست (یراق آلات،قفل سازی و ملیله سازی)

تزیین آثار فلزی :

قلم زنی،مشبک،حکاکی و کوفت گری (مفتول کوبی و ورق کوبی)

آثار تلفیقی :

ضریح سازی،زیورسازی،علامت سازی و اسلحه سازی

3-مینا :

1 - مینای خانه بندی:حجره ای،حفره ای و پنجره بندی

2 -،نقاشی مینا ، مینای مرصع

4-آثار سفالی :

- ساخت سفال: سفالگری با دست،سفالگری با چرخ،سفالگری با قالب و سفال تلفیقی

-تزیین سفال :

=تزیین روی بدنه خام : نقش کنده،نقش افزوده،نقش بریده،نقش فشرده ، تلفیقی

=تزیین روی بدنه پخته

لعابدار :زیررنگی،رورنگی،هفت رنگ ، لعاب یکدست

بدون لعاب خراش

5-آبگینه :

- ساخت شیشه:

شیشه گری،شیشه گری قالبی ، تلفیقی

تزیین شیشه :

1 - تزیین حین ساخت :چندپوسته کردن،شیشه رنگارنگ،شیشه و فلز ، آبگز کردن

2 ـ تزیین بعد از ساخت :مات کردن،نقاشی ، تراش

6-آثار چوبی :

تراش چوب :حجم چوبی،منبت ، خراطی

برش چوب :معرق،خاتم، شبکه بری

آثار تلفیقی :نازک کاری،منبت ـ معرق،معرق ـ مشبک،معرق ـ خاتم

اتصال فاق و زبانه (برش و بست) :ارسی سازی،گره چینی ، قواره بری

7-سازسازی :

1 - فلزی :ریخته گری ، چکش کاری

2 - چوبی :تراش ، برش

3 - سفالی :چرخکاری ، بدون چرخ

8-آثار سنگی :

تراش :جواهر تراشی،نقش برجسته ، خراطی

برش :شبکه بری : معرق

خراش:خراش سطحی (خطوط محیطی طرح) ، خراش عمقی (زمینه)

روش های تلفیقی

9-رودوزیهای سنتی :

نخ کشی و رودوزی :چشمه دوزی ، سکمه دوزی

رودوزی : 1ـ رودوزی طبق بافت پارچه :سوزن دوزی بلوچ،درویش دوزی و تفرشی دوزی / 2 ـ رودوزی روی طرح چاپ شده : پته دوزی / 3 ـ رودوزی طبق الگو یا نقشه : نقش دوزی، گبردوزی، بخارا دوزی،خامه دوزی و رشتی دوزی

آرایه دوزی :

ـ آرایه های فلزی : پولک دوزی،ملیله دوزی،گلابتون دوزی،خوس

دوزی،سکه دوزی،زغره دوزی،نقده دوزی و ده یک دوزی

ـ آرایه های مواد مصنوعی : منجوق دوزی

ـ آرایه های شیشه ای : آینه دوزی

ـ آرایه های نخی و پارچه ای : قیطان دوزی و آجیده دوزی

ترکیبی : پیله دوزی

10-چاپهای سنتی :

چاپ روی پارچه :

مستقیم (قلمکار)

غیرمستقیم : ـ چاپ برداشت

ـ مقاوم (کلاقه ای (مهری و بدون مهر (آزاد) ـ تا و گره خورد (پیچان) )

چاپ روی کاغذ : (چاپ سنگی و چاپ فلزی)

11-جلدسازی و صحافی :

جلد سازی (جلد سوخت معرق،جلد ضربی و جلد لاکی روغنی)

صحافی

12-آثار کاغذی :

کاغذ سازی،کاغذ بری و حجم های کاغذی (پاپیه ماشه)

13-رنگرزی سنتی :

1 -حمام سرد (کاغذ و الیاف گیاهی ...)

2 -حمام گرم (الیاف حیوانی و پارچه)

کتابت و نگارگری

خوشنویسی :

ـ انواع خط :کوفی،نسخ و محقق،توقیع،رقاع ورقعه و خط اجاره،ثلث،تعلیق،نستعلیق،شکسته ، تحریر

ـ خطوط کاربردی و روش های اجرایی:توامان،مسلسل،مقنون،مغما،غبار،قطعه نویسی ، کتیبه نویسی

نگارگری :

طراحی سنتی :شکسته ، گردان

نقاشی سنتی: نگارگری(مینیاتور)،خیالی نگاری،تذهیب و تشعیر، گل و مرغ

بوم سازی :ساده،ابری،افشان، روغنی

توضیحات:

طراحی برای :فرش،گلیم،مینا،کاشی،معرق،منبت،سنگ،رودوزی و جلدسازی

نقاشی روی : کاشی،چوب،سنگ،شیشه و آینه،گچ،پارچه،چرم،پاپیه ماشه،آهک (فرسک) لاکی روغنی

ب - معماری سنتی و هنرهای وابسته

رنگ ریزی

گچ ریزی

دراندازی

نقش اندازی

سفت کاری :

ـ پی سازی و شالوده ریزی : بستر رودخانه،بستر صخره ای ، بستر خاک

ـ زیرسازی :

صفه سازی،کرسی چینی،کوره پوش (گربه رو)،بسترسازی کف، کف سازی

ـ اجزاء ارتباطی (پله سازی) :

پاکنه،راچینه،رازینه،پلکان،تنده(رامپ)

ـ اجزاء عمودی :

اجزاء باربر،اجزاء نیمه باربر،اجزاء و عناصر غیر باربر

ـ شفته ریزی

ـ پوششها

ـ تاسیسات

نازک کاری :

ـ ملات (آژند) :

گل،کاه و گل،گل آهک،ماسه آهک،گچ خاک (گل و گچ)،گچ و ماسه (بند کشی)،گچ و خاک اره (بندکشی)،گچ و آهک،قیر چارو،سرب،پیه دارو و دوغاب

ـ اندود :

کاهگل،کاهگل ارزه،گچ،گچ و خاک،سیم گل (سیمگل)،ساروج و گچ

آمود (هنرهای وابسته به معماری) :

گل پخته،کاشی کاری،گچبری،حجاری،شیشه و آیینه کاری،درودگری و تزیینات چوبی،فلزکاری،بند کشی (کود ، تخت،برجسته،فتیله،مهری،الماس تراش حمیل کاشی)،پارچه و چرم و جیر، نقاشی.

ج - نمایشهای سنتی و آیینی

نقالی :

ـ نقالی با استفاده از پرده نقاشی شده : پرده خوانی،صورت خوانی و شمایل گردانی

ـ نقالی بدون پرده نقاشی شده :

مناقب خوانی،فضایل خوانی،منظومه خوانی و شاهنامه خوانی شبیه خوانی

شبیه مضحک

شبیه غیر مضحک

نمایش عروسکی :

ـ نمایشهای عروسکی خیمه ای :

خیمه شب بازی

ـ نمایشهای عروسکی بدون خیمه :

سایه بازی،جی جی وی جی، تکم گردانی

رقصهای نمایشی :

ـ رقصهای نمایشی داستان دار :

گل گندم و شاطری

ـ رقصهای نمایشی بدون داستان :

عرفانی و غولک

تقلید :

سیاه بازی،کچلک بازی، بقال بازی

خرده نمایشها :

معرکه و هنگامه :

بازی مسخرگان،به بازی گرفتن حیوانات،انجام کارهای محیرالعقول، رسن‌بازی

مراسم آیینی نمایشی :

میرنوروزی،مراسم زار،جمر،مراسم آناهیتا (باران خواهی)،کوسه گردی،مراسم شستشو و تدفین مقدسین،مراسم به آسمان رفتن کوروش(ذوالقرنین)

د - موسیقی سنتی

موسیقی دستگاهی ـ ردیفی

موسیقی سازی :

ـ زهی :

مقیدات

زخمه ای : سه تار،تار، بربط،

مجرورات :کمانچه

مطلقات : سنتور و قانون

ـ بادی:نی

ـ ضربی:تمبک ، دف

موسیقی آوازی :

ردیف خوانی (غزل خوانی،مثنوی خوانی،رباعی خوانی و شاهنامه خوانی)

تصنیف خوانی

ضربی خوانی

موسیقی نواحی

موسیقی سازی

زهی :

1 -مقیدات

2 - زخمه ای : تنبور،قوپوز،رباب،عود،دوتار ، دیوان

3- مجرورات :قیچک ، کمانچه

4 =مطلقات : چنگ (تنبیره نوبان)

بادی :

1 - مقیدات:شمشال،دونیه،نی انبان،بالابان، دونلی

2 -مطلقات(کرنا،بوق،شاخ و نفیر)

ـ ضربی :

1 = بدون پوست : سنج،زنگ،چغانه،انبر،لوحه های فولادی

2 =پوستی: دایره،دف،طبل،دهل و طاس پوستی

موسیقی آوازی

منظومه خوانی:

1 ـ منظومه حماسی:اساطیری،عرفانی و دینی، تاریخی

2 ـ منظومه تغزلی:اساطیری،عرفانی و دینی ، تاریخی

مقام خوانی

صنعت بازار کار

فارغ التحصیلان این رشته با آموزشهای نظری و کارگاهی خود و آشنائی و کار عملی در زمینه (هنرهای سنتی ) و اساطیر قادر خواهند بود. در انجام پژوهشهای هنرهای سنتی و نیز حفظ و احیای این هنرها ، بصورت کمک کارشناس نقش داشته و یا اداره واحدها و کارگاههای تولیدی رادر چهار چوب ادارات و سازمانهای فرهنگی دولتی و یا بخش خصوصی بر عهده گرفته در آنها مشغول کار گردند.