هنرهاي سنتي از ميراثهاي عمده فرهنگي کشور و محل اصالت‌ها و ارزشها و از زمينههاي مطمئن و مناسب براي حرکت آينده هنري است. بدون شک راههاي توجه و تقويت اين هنرها، ايجاد دورههاي آموزش عالي درسطوح گوناگون است تا ضمن مطالعه و پژوهش مستمرو نتيجه بخش، راهيابي به سوي آيندهاي پر بار تر ميسر گردد.فارغالتحصيلان اين رشته با آموزشهاي نظري و کارگاهي خود و آشنايي و کار عملي در زمينه هنرهاي سنتي قادر خواهند بود، در انجام پژوهشهاي هنرهاي سنتي و نيز حفظ و احياي اين هنرها، به صورت کمک براي کارشناس نقش داشته باشند و اداره واحدها و کارگاههاي توليدي را در چهارچوب ادارات و سازمانهاي فرهنگي دولتي يا بخش خصوصي بر عهده بگيرند گفتني است که اين دوره مشترکات قابل توجهي با کارشناسي صنايع دستي دارد.
درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :
دروس پايه :
کارگاه طراحي پايه، هنر وتمدن اسلامي، آشنايي با هنر فرهنگ‌هاي همجوار، آشنايي با مردم شناسي و روشهاي ايران، آشنايي با هنرهاي سنتي آن، آشنايي با باستان‌شناسي و روشهاي آن.
دروس اصلي :
ترسيم فني، خطوط و خواندن کتيبههاي اسلامي، هندسه نقوش درهنرهاي سنتي ايران ، طرح اشياء در تمدن اسلامي ، حفظ و احياء هنرهاي سنتي، موسيقي از نظر اسلام، آشنايي با موسيقي بومي مناطق ايران، نمايش در ايران .
دروس تخصصي:
کارگاه هنرهاي سنتي، کارآموزي پژوهش در هنرهاي سنتي
هنرهای سنتی و صنایع دستی، از برجسته ترین مظاهر فرهنگی ملتها محسوب می گردد و کشورهای دارای تمدن کهن همواره از روی محصولات و آثار به جا مانده از هنرهای سنتی و صنایع دستی ادوار گذشته شان مورد سنجش قرار می گیرند .
در کاوشهای باستان شناسی،ابنیه و اشیایی که از گذشته های دور کشف می شوند و امروزه از آنها به عنوان ابنیه و اشیای تاریخی یاد می شود،در روزگاران قدیم به دست توانمند هنرمندان و صنعتگران هنرهای سنتی و صنایع دستی خلق شده اند و بر اثر گذشت زمان،ارزش تاریخی یافته اند و نباید این نکته را از یاد ببریم که همه محصولات و آثاری که در گذشته های دور توسط گذشتگان تولید شده و امروز به دست ما رسیده است، علاوه بر بهره مندی از ارزشهای هنری،حاوی معانی و مفاهیم فرهنگی عمیق و با ارزشی نیز می باشند که امروزه پژوهشگران با مطالعات همه جانبه بر روی آنها،محتوای عظیمی را از گذشتگان به نسل کنونی ما ارائه می دهند .
کشور پهناور ایران نیز که از تمدن کهن و گرانسنگی برخوردار است دارای سرمایه ای عظیم مربوط به هنرهای سنتی و صنایع دستی است که علاوه بر جنبه های هنری و تزئینی،دارای جنبه های کاربردی و مورد استفاده روزمره مردم دورانهای کهن و کنون نیز می باشد . بی تردید آنچه امروزه ما از آنها به عنوان هنرهای سنتی و صنایع دستی یاد می کنیم و برای ما ظهور و ثبوت می یابند،حاصل تلاشهای بی دریغ و دلسوزانه نسلهای گذشته است و اگر چنین نبود دیگر ما اکنون قادر به نشان دادن این آثار و محصولات نبودیم . پس شایسته است که از همه تلاشها و فعالیتهای غیرتمندانه هنرمندان و صنعتگران و همچنین مسئولان و دست اندرکاران این عرصه، نهایت تشکر و قدردانی را داشته باشیم و برای حفظ و احیای رشته های مختلف و متنوع آنها از هیچ کوششی دریغ نورزیم.
هنرهای سنتی و صنایع دستی از چهار بخش اصلی تشکیل یافته اند:
الف:هنر های صناعی
ب:معماری سنتی و هنر های وابسته
ج:نمایش های سنتی و آیینی
د:موسیقی سنتی
که جزئیات آنها به شرح ذیل می باشد:
الف - هنرهای صناعی
1-دست بافته های سنتی :
دست بافته های داری :
1 -تاروپود و گره(قالی بافی و گلیم بافی)
2 -تار و پودی(پودگذاری ساده (گلیم دورو) و پودپیچی (ورنی)
3 - تلفیقی (گلیم برجسته)
دست بافته های دستگاهی (نساجی سنتی) :
1 - ساده:کرباس،شمد،شال،احرامی،دارایی،جاجیم،زیلو،عبا، شعر،حوله،برک،چادرشب،شک وموج
2 - پیچیده : ترمه،زری و مخمل
3 - تلفیقی : مخمل زری
2-آثار فلزی :
ساخت آثار فلزی :
1 ـ چکش کاری (دواتگری،ورقه کاری (خم کاری) و فشاری
2 ـ ریخته گری
3 ـ سازوبست (یراق آلات،قفل سازی و ملیله سازی)
تزیین آثار فلزی :
قلم زنی،مشبک،حکاکی و کوفت گری (مفتول کوبی و ورق کوبی)
آثار تلفیقی :
ضریح سازی،زیورسازی،علامت سازی و اسلحه سازی
3-مینا :
1 - مینای خانه بندی:حجره ای،حفره ای و پنجره بندی
2 -،نقاشی مینا ، مینای مرصع
4-آثار سفالی :
- ساخت سفال: سفالگری با دست،سفالگری با چرخ،سفالگری با قالب و سفال تلفیقی
-تزیین سفال :
=تزیین روی بدنه خام : نقش کنده،نقش افزوده،نقش بریده،نقش فشرده ، تلفیقی
=تزیین روی بدنه پخته
لعابدار :زیررنگی،رورنگی،هفت رنگ ، لعاب یکدست
بدون لعاب خراش
5-آبگینه :
- ساخت شیشه:
شیشه گری،شیشه گری قالبی ، تلفیقی
تزیین شیشه :
1 - تزیین حین ساخت :چندپوسته کردن،شیشه رنگارنگ،شیشه و فلز ، آبگز کردن
2 ـ تزیین بعد از ساخت :مات کردن،نقاشی ، تراش
6-آثار چوبی :
تراش چوب :حجم چوبی،منبت ، خراطی
برش چوب :معرق،خاتم، شبکه بری
آثار تلفیقی :نازک کاری،منبت ـ معرق،معرق ـ مشبک،معرق ـ خاتم
اتصال فاق و زبانه (برش و بست) :ارسی سازی،گره چینی ، قواره بری
7-سازسازی :
1 - فلزی :ریخته گری ، چکش کاری
2 - چوبی :تراش ، برش
3 - سفالی :چرخکاری ، بدون چرخ
8-آثار سنگی :
تراش :جواهر تراشی،نقش برجسته ، خراطی
برش :شبکه بری : معرق
خراش:خراش سطحی (خطوط محیطی طرح) ، خراش عمقی (زمینه)
روش های تلفیقی
9-رودوزیهای سنتی :
نخ کشی و رودوزی :چشمه دوزی ، سکمه دوزی
رودوزی : 1ـ رودوزی طبق بافت پارچه :سوزن دوزی بلوچ،درویش دوزی و تفرشی دوزی / 2 ـ رودوزی روی طرح چاپ شده : پته دوزی / 3 ـ رودوزی طبق الگو یا نقشه : نقش دوزی، گبردوزی، بخارا دوزی،خامه دوزی و رشتی دوزی
آرایه دوزی :
ـ آرایه های فلزی : پولک دوزی،ملیله دوزی،گلابتون دوزی،خوس
دوزی،سکه دوزی،زغره دوزی،نقده دوزی و ده یک دوزی
ـ آرایه های مواد مصنوعی : منجوق دوزی
ـ آرایه های شیشه ای : آینه دوزی
ـ آرایه های نخی و پارچه ای : قیطان دوزی و آجیده دوزی
ترکیبی : پیله دوزی
10-چاپهای سنتی :
چاپ روی پارچه :
مستقیم (قلمکار)
غیرمستقیم : ـ چاپ برداشت
ـ مقاوم (کلاقه ای (مهری و بدون مهر (آزاد) ـ تا و گره خورد (پیچان) )
چاپ روی کاغذ : (چاپ سنگی و چاپ فلزی)
11-جلدسازی و صحافی :
جلد سازی (جلد سوخت معرق،جلد ضربی و جلد لاکی روغنی)
صحافی
12-آثار کاغذی :
کاغذ سازی،کاغذ بری و حجم های کاغذی (پاپیه ماشه)
13-رنگرزی سنتی :
1 -حمام سرد (کاغذ و الیاف گیاهی ...)
2 -حمام گرم (الیاف حیوانی و پارچه)
کتابت و نگارگری
خوشنویسی :
ـ انواع خط :کوفی،نسخ و محقق،توقیع،رقاع ورقعه و خط اجاره،ثلث،تعلیق،نستعلیق،شکسته ، تحریر
ـ خطوط کاربردی و روش های اجرایی:توامان،مسلسل،مقنون،مغما،غبار،قطعه نویسی ، کتیبه نویسی
نگارگری :
طراحی سنتی :شکسته ، گردان
نقاشی سنتی: نگارگری(مینیاتور)،خیالی نگاری،تذهیب و تشعیر، گل و مرغ
بوم سازی :ساده،ابری،افشان، روغنی
توضیحات:
طراحی برای :فرش،گلیم،مینا،کاشی،معرق،منبت،سنگ،رودوزی و جلدسازی
نقاشی روی : کاشی،چوب،سنگ،شیشه و آینه،گچ،پارچه،چرم،پاپیه ماشه،آهک (فرسک) لاکی روغنی
ب - معماری سنتی و هنرهای وابسته
رنگ ریزی
گچ ریزی
دراندازی
نقش اندازی
سفت کاری :
ـ پی سازی و شالوده ریزی : بستر رودخانه،بستر صخره ای ، بستر خاک
ـ زیرسازی :
صفه سازی،کرسی چینی،کوره پوش (گربه رو)،بسترسازی کف، کف سازی
ـ اجزاء ارتباطی (پله سازی) :
پاکنه،راچینه،رازینه،پلکان،تنده(رامپ)
ـ اجزاء عمودی :
اجزاء باربر،اجزاء نیمه باربر،اجزاء و عناصر غیر باربر
ـ شفته ریزی
ـ پوششها
ـ تاسیسات
نازک کاری :
ـ ملات (آژند) :
گل،کاه و گل،گل آهک،ماسه آهک،گچ خاک (گل و گچ)،گچ و ماسه (بند کشی)،گچ و خاک اره (بندکشی)،گچ و آهک،قیر چارو،سرب،پیه دارو و دوغاب
ـ اندود :
کاهگل،کاهگل ارزه،گچ،گچ و خاک،سیم گل (سیمگل)،ساروج و گچ
آمود (هنرهای وابسته به معماری) :
گل پخته،کاشی کاری،گچبری،حجاری،شیشه و آیینه کاری،درودگری و تزیینات چوبی،فلزکاری،بند کشی (کود ، تخت،برجسته،فتیله،مهری،الماس تراش حمیل کاشی)،پارچه و چرم و جیر، نقاشی.
ج - نمایشهای سنتی و آیینی
نقالی :
ـ نقالی با استفاده از پرده نقاشی شده : پرده خوانی،صورت خوانی و شمایل گردانی
ـ نقالی بدون پرده نقاشی شده :
مناقب خوانی،فضایل خوانی،منظومه خوانی و شاهنامه خوانی شبیه خوانی
شبیه مضحک
شبیه غیر مضحک
نمایش عروسکی :
ـ نمایشهای عروسکی خیمه ای :
خیمه شب بازی
ـ نمایشهای عروسکی بدون خیمه :
سایه بازی،جی جی وی جی، تکم گردانی
رقصهای نمایشی :
ـ رقصهای نمایشی داستان دار :
گل گندم و شاطری
ـ رقصهای نمایشی بدون داستان :
عرفانی و غولک
تقلید :
سیاه بازی،کچلک بازی، بقال بازی
خرده نمایشها :
معرکه و هنگامه :
بازی مسخرگان،به بازی گرفتن حیوانات،انجام کارهای محیرالعقول، رسن‌بازی
مراسم آیینی نمایشی :
میرنوروزی،مراسم زار،جمر،مراسم آناهیتا (باران خواهی)،کوسه گردی،مراسم شستشو و تدفین مقدسین،مراسم به آسمان رفتن کوروش(ذوالقرنین)
د - موسیقی سنتی
موسیقی دستگاهی ـ ردیفی
موسیقی سازی :
ـ زهی :
مقیدات
زخمه ای : سه تار،تار، بربط،
مجرورات :کمانچه
مطلقات : سنتور و قانون
ـ بادی:نی
ـ ضربی:تمبک ، دف
موسیقی آوازی :
ردیف خوانی (غزل خوانی،مثنوی خوانی،رباعی خوانی و شاهنامه خوانی)
تصنیف خوانی
ضربی خوانی
موسیقی نواحی
موسیقی سازی
زهی :
1 -مقیدات
2 - زخمه ای : تنبور،قوپوز،رباب،عود،دوتار ، دیوان
3- مجرورات :قیچک ، کمانچه
4 =مطلقات : چنگ (تنبیره نوبان)
بادی :
1 - مقیدات:شمشال،دونیه،نی انبان،بالابان، دونلی
2 -مطلقات(کرنا،بوق،شاخ و نفیر)
ـ ضربی :
1 = بدون پوست : سنج،زنگ،چغانه،انبر،لوحه های فولادی
2 =پوستی: دایره،دف،طبل،دهل و طاس پوستی
موسیقی آوازی
منظومه خوانی:
1 ـ منظومه حماسی:اساطیری،عرفانی و دینی، تاریخی
2 ـ منظومه تغزلی:اساطیری،عرفانی و دینی ، تاریخی
مقام خوانی
صنعت بازار کار
فارغ التحصیلان این رشته با آموزشهای نظری و کارگاهی خود و آشنائی و کار عملی در زمینه (هنرهای سنتی ) و اساطیر قادر خواهند بود. در انجام پژوهشهای هنرهای سنتی و نیز حفظ و احیای این هنرها ، بصورت کمک کارشناس نقش داشته و یا اداره واحدها و کارگاههای تولیدی رادر چهار چوب ادارات و سازمانهای فرهنگی دولتی و یا بخش خصوصی بر عهده گرفته در آنها مشغول کار گردند.